แนวทางการดูแลรักษาผู้ป่วยปากแหว่งเพดานโหว่ ตามช่วงอายุ โดยทีมสหวิทยาการ

(ปรับปรุงล่าสุดครั้งที่ 5 ณ เดือนเมษายน พ.ศ. 2562)

ช่วงอายุการดูแลรักษาทีมสหวิทยาการ
6 สัปดาห์ก่อนการตั้งครรภ์ ให้คำปรึกษาเรื่องการเตรียมตัวก่อนการตั้งครรภ์และปัจจัยเสี่ยงต่างๆ และให้วิตามินโฟลิก (Folic acid)1สูติแพทย์และ คลินิกวางแผนครอบครัว
3 เดือนแรกของการตั้งครรภ์ การดูแลระหว่างตั้งครรภ์และการให้วิตามินโฟลิก (Folic acid) ต่อเนื่อง1สูติแพทย์ และRNคลินิกฝากครรภ์
4-5 เดือนของการตั้งครรภ์ ตรวจวินิจฉัย และประเมินทารกในครรภ์ (20 สัปดาห์)1
การให้คำปรึกษา แนะนำระหว่างการตั้งครรภ์ในกรณีที่พบทารกผิดปกติส่งต่อให้คำปรึกษา ณ ศูนย์ตะวันฉาย
  สูติแพทย์/RN/ทีมสหสาขา
แรกเกิด-3 เดือน           ลงทะเบียนเด็กแรกเกิดที่มีภาวะปากแหว่ง เพดานโหว่ และความพิการแต่กำเนิดของศีรษะและใบหน้าทุกราย และมีระบบการติดตามการรักษา
การให้คำปรึกษาทางพันธุศาสตร์ (โอกาสเกิดซ้ำ และการป้องกันการเกิดซ้ำในบุตรคนถัดไป) และประเมินความพิการร่วม
อธิบาย ประเมินสภาวะต่างๆ รวมถึงความพิการร่วมและภาวะกลุ่มอาการ (syndrome) เพื่อให้ทราบเรื่องความรุนแรงของโรค ความพิการร่วม และภาวะกลุ่มอาการ ปัญหาที่สำคัญ เป้าหมายการดูแล และแผนการรักษา
การป้อนนม และการดูแลเรื่องนมแม่ (Breast feeding)2
การให้คำปรึกษาวางแผนครอบครัว (6 สัปดาห์) – การรักษาทางทันตกรรมจัดฟันช่วงแรกเกิดก่อนการผ่าตัด (Pre-surgical Orthopedics Therapy)3
การเตรียมตัวเพื่อเข้ารับการผ่าตัด
RNประสานงานฯ/จนท.ศูนย์ตะวันฉาย

กุมารแพทย์/ ศัลยแพทย์/ทีมสหสาขา      

RNหลังคลอด/คลินิกนมแม่หอผู้ป่วย 2ข

คลินิกวางแผนครอบครัว

ทันตแพทย์จัดฟันและศัลยแพทย์

RNประสานงานฯ/ห้องตรวจฯ
3-6 เดือน ผ่าตัดซ่อมแซมริมฝีปากแบบปฐมภูมิ Primary Cheiloplasty
ให้คำแนะนำการดูแลก่อน-หลังผ่าตัด4
การใส่เครื่องมือประคองรูปร่างจมูกหลังการผ่าตัดซ่อมแซมริมฝีปาก (Nasal creator device)5
ตรวจหูตรวจการได้ยินภายใน 6 เดือนหากพบว่ามีภาวะ OME ให้ตรวจซ้ำทุก 3 เดือน หากไม่มีภาวะ OME ให้ตรวจซ้ำทุก 6 เดือน จนถึงอายุ 7 ปี เมื่อ ET tube function ได้ดี
ประเมินพัฒนาการ ครั้งที่ 1 ถ้าอยู่ในเกณฑ์ปกติ นัดประเมินซ้ำปีละ 1 ครั้ง ในกรณีพัฒนาการผิดปกติ นัดกระตุ้นพัฒนาการต่อเนื่อง ทุก 3-6 เดือน
พบทันตกรรมสำหรับเด็ก
ประเมินและส่งเสริมพัฒนาการภาษาและการพูด ครั้งที่ 1
ประเมินความพร้อมก่อนการให้ยาระงับความรู้สึกและติดตามภาวะแทรกซ้อนหลังผ่าตัด 24-48 ชั่วโมง
ศัลยแพทย์ RNหอผู้ป่วย/ประสานงานฯ/ห้องตรวจ

ศัลยแพทย์/ทันตแพทย์จัดฟัน

แพทย์หู คอ จมูกและนักแก้ไขการได้ยิน

จิตแพทย์/นักจิตวิทยาคลินิก/RN  

ทันตแพทย์สำหรับเด็ก

นักแก้ไขการพูด

ทีมวิสัญญี
10-18 เดือน ประเมินพัฒนาการของสันเหงือกและกระดูกขากรรไกร ร่วมกับสุขภาพช่องปาก ก่อนผ่าตัดเพดานโหว่
ผ่าตัดซ่อมแซมเพดานโหว่ทั้งเพดานแข็ง
เพดานอ่อน (Primary palatoplasty) + Myringotomy (ตามความจำเป็น)
ประเมินความพร้อมก่อนการให้ยาระงับความรู้สึกและติดตาม
ภาวะแทรกซ้อนหลังผ่าตัด 24-48 ชั่วโมง ให้คำแนะนำการดูแลก่อน-หลังผ่าตัด
ประเมินและส่งเสริมพัฒนาการภาษาและการพูด ครั้งที่ 2 ถ้าอยู่ในเกณฑ์ปกติ นัดประเมินซ้ำปีละ 1 ครั้ง
ทันตแพทย์จัดฟัน/ทันตแพทย์สำหรับเด็ก

ศัลยแพทย์ และแพทย์หู คอ จมูก

ทีมวิสัญญี

RNหอผู้ป่วย/ประสานงานฯ/ห้องตรวจ

นักแก้ไขการพูดและภาษา  
1 ปีครึ่ง-3 ปี ประเมินและส่งเสริมพัฒนาภาษาและการพูด ครั้งที่ 3 ถ้าอยู่ในเกณฑ์ปกติ นัดประเมินซ้ำปีละ 1 ครั้ง
ดูแลสุขภาพฟันและติดตามพัฒนาการของฟันและด้านอื่นๆ (นัดเข้า Cleft clinic)
วัดพัฒนาการครั้งที่ 2 ในกรณีพัฒนาการล่าช้า นัดกระตุ้นพัฒนาการต่อเนื่องทุก 3-6 เดือน
ผ่าตัดซ่อมแซมรูรั่วของเพดานปาก (Oronasal fistula closure) ในรายที่มีความจำเป็น
ตรวจหูแล้วพบว่ามีภาวะ OME ให้ตรวจซ้ำทุก 3 เดือน หากไม่มีภาวะ OME ให้ตรวจซ้ำทุก 6 เดือน จนถึงอายุ 7 ปี เมื่อET tube function ได้ดี
นักแก้ไขการพูด

ทันตแพทย์เด็ก และทันตแพทย์จัดฟัน

จิตแพทย์/นักจิตวิทยาคลินิก/RN

ศัลยแพทย์

แพทย์หู คอ จมูกและนักแก้ไขการได้ยิน
4-5 ปี ประเมินและส่งเสริมพัฒนาภาษาและการพูด ครั้งที่ 4 ถ้าอยู่ในเกณฑ์ปกติ นัดประเมินซ้ำปีละ 1 ครั้ง
ประเมินการพูดไม่ชัดและความบกพร่องของการทำงานของเพดานอ่อนและผนังคอหอย (Velopharyngeal insufficiency)
วัดพัฒนาการครั้งที่ 3 ในกรณีพัฒนาการล่าช้า นัดกระตุ้นพัฒนาการต่อเนื่องทุก 3-6 เดือน
ตรวจหูแล้วพบว่ามีภาวะ OME ให้ตรวจซ้ำทุก 3 เดือน หากไม่มีภาวะ OME ให้ตรวจซ้ำทุก 6 เดือน จนถึงอายุ 7 ปี เมื่อET tube function ได้ดี
ผ่าตัดซ่อมแซมรูรั่วของเพดานปาก (Oronasal fistula closure) ในรายที่มีความจำเป็น
แก้ไขความบกพร่องแบบทุติยภูมิที่ริมฝีปาก จมูก(ตามความจำเป็น) (Secondary Cleft Lip/Cleft Lip Nose Correction)
ดูแลสุขภาพฟัน ตรวจสภาวะการสบฟันลักษณะโครงสร้างกระดูกขากรรไกรและใบหน้า
การประเมินผลการรักษา 5-Year THAICLEFT outcome
นักแก้ไขการพูด

จิตแพทย์/นักจิตวิทยาคลินิก/RN

แพทย์หู คอ จมูก และนักแก้ไขการได้ยิน    

ศัลยแพทย์

ทันตแพทย์

ทีมสหสาขาฯ
6-12  ปี ผ่าตัดแก้ไขปัญหา VPI (Surgical Correction of VPI) (ตามความจำเป็น)
การรักษาด้านการพูดและภาษา
ดูแลปัญหาต่างๆ และสุขภาพทั่วไป
ดูแลติดตามเรื่องสุขภาพช่องปากและฟัน
ผ่าตัดปลูกถ่ายกระดูกที่สันเหงือก (Alveolar bone grafting) ตามความจำเป็นร่วมกับการจัดฟันก่อน-หลังการผ่าตัด
ให้คำแนะนำก่อน-หลังผ่าตัด
ประเมินความผิดปกติของการพูด ความบกพร่องของการทำงานของเพดานอ่อนและผนังคอหอย(Velopharyngeal insufficiency) ก่อนและหลังผ่าตัด ตรวจหู ตรวจการได้ยิน เมื่อมีปัญหา
การประเมินผลการรักษา 10-Year THAICLEFT outcome
ศัลยแพทย์

นักแก้ไขการพูดและสื่อภาษา

ทีมสหวิทยาการ

ทันตแพทย์เด็ก

ทันตแพทย์จัดฟัน และศัลยแพทย์ช่องปากฯ

RNทันตกรรมฯและRNประสานงาน

Speech& ENT& Audiologist สหสาขา
13-18 ปี ติดตามปัญหาสุขภาพช่องปาก/ฟัน/ลักษณะโครงสร้างกระดูกขากรรไกรและใบหน้า
ติดตาม/ประเมินความบกพร่องด้านการพูดและภาษา
วัด IQ ภายในช่วงอายุ 6-18 ปี
ทันตแพทย์จัดฟันและศัลยแพทย์ช่องปากฯ

Speech

จิตแพทย์ และนักจิตวิทยา
16-18 ปี ผ่าตัดและใช้เครื่องมือยึดถ่างกระดูกร่วมด้วย (distraction osteogenesis) (ตามความจำเป็น) (ในกรณีที่มีความพิการมากหรือมีความพิการทางศีรษะและใบหน้าอื่นๆร่วมด้วย)
ประเมินความผิดปกติของการพูด ความบกพร่องของการทำงานของเพดานอ่อนและผนังคอหอย(Velopharyngeal insufficiency) ก่อนและหลังผ่าตัด
ศัลยแพทย์ช่องปากฯ และศัลยแพทย์ตกแต่ง

Speech
>18 ปี ผ่าตัดแก้ไขความผิดปกติของกระดูกและขากรรไกรและใบหน้า (orthognathic surgery) (ตามความจำเป็น)
ผ่าตัดตกแต่งรูปร่างริมฝีปาก และจมูกในขั้นตอนสุดท้ายหรือปัญหาด้านการพูดที่หลงเหลืออยู่ตามความจำเป็น (Correction of cleft lip-cleft lip nose deformities and residual VPI)
ดูแลรักษา ฟื้นฟู จนอวัยวะต่างๆทำงานได้ใกล้เคียงปกติ เกิดความพึงพอใจทั้งผู้ป่วยและครอบครัว
ให้คำปรึกษาเรื่องการทำงาน การเข้าสังคม การมีครอบครัว และการมีบุตรต่อไปในอนาคต
ทบทวน ประเมินผลการรักษา
การประเมินผลการรักษา 19-Year THAICLEFT outcome
ส่งเสริมกิจกรรมด้านสังคม ด้านอาชีพ เพื่อผู้ป่วยที่มีเศรษฐานะยากจนสามารถช่วยเหลือตัวเองได้
ศัลยแพทย์ช่องปากฯ และศัลยแพทย์ตกแต่ง

ทีมสหสาขา